Spor, çağımız kitle toplumlarının en göz alıcı sosyal olgularından birisidir. Yaşamın dinamik öğelerini içinde barındırıyor olması, dünyadaki farklı (toplumsal) sınıf, (toplumsal) cinsiyet, etnik, dilsel ve dinsel kökene mensup insanları bir araya getirip kaynaştırabilme potansiyeline sahip olması ve belirli kurallar çerçevesinde işleyen sosyal bir olay olması, kitle iletişim araçlarının dikkatini spor olgusu üzerine yoğunlaştırmasına neden olmuştur. Medyada, özellikle günlük gazetelerde sporun yer alışı da giderek artmaktadır. Bir çok gazete, spor sayfalarının yanı sıra sadece spor haberlerinin yer aldığı spor ekleri de yayınlamaya başlamıştır.
Bilindiği gibi gazeteler kamuoyu oluşturmada büyük bir araçtır. Özellikle spor sayfaları bir çok insan için büyük önem teşkil etmektedir. Çoğu insan gazeteleri okumaya spor sayfalarından başlamaktadır. Sporun bu şekilde popülerleşmesinin yanında, günlük gazetelerde yer alan kadınların yer aldığı spor haberlerinin oranı ve sunuş biçimi de bizi ilgilendiren en önemli konulardan biridir. Özellikle bu haberlerde cinsiyetçi temsillere yol açan bir çok söylem göze çarpmaktadır.
Toplumsal cinsiyet; kadının ve erkeğin sosyal olarak belirlenen rol ve sorumluluklarını ifade eder. Toplumsal cinsiyet biyolojik farklılıklardan ziyade, kadın ve erkek olarak toplumun bizi nasıl gördüğü, nasıl algıladığı, nasıl düşündüğü ve nasıl davranmamızı beklediği ile ilgili bir kavramdır. Toplumsal cinsiyet kavramı ile ilişkili bir diğer kavram ise, ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’dir. Toplumsal cinsiyette eşitlik; fırsatları kullanma, kaynakların ayrılması ve kullanımında hizmetleri elde etmede bireyin cinsiyeti nedeniyle ayrımcılık olmaması / yapılmamasıdır. Örneğin; kadınların erkeğe uygun görülen spor branşlarından uzun bir süre uzak tutulmaları (futbol, güreş, boks, halter) kadın sporcuların kendileri ile aynı düzeyde olan erkek sporculardan daha az ücret almaları, kadınların yer aldığı spor branşlarına ya da kadın takımlarına daha az bütçe ayrılması gibi…
Toplumsal cinsiyet ve spor alanında yapmış olduğu akademik araştırmalarıyla tanınan Ann Hall’a göre; toplumsal cinsiyet kavramı sporun toplumsal analiziyle ilgili yapılan çalışmalarda yer alması gereken toplumsal -kültürel - tarihsel bir kavramdır. Özellikle yarışma sporları, erkeklik ve kadınlıkla ilgili çok kuvvetli mesajlar taşımakta ve spor geleneksel olarak erkeksi cinsiyet rolü özellikleri gerektiren bir erkek etkinliği olarak görülmektedir. Türkiye’de sporun toplumsal cinsiyet analizine ve kadının spordaki yerine ilişkin pek fazla veri bulunmaması da, toplumsal cinsiyet çalışmalarının yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Canan Koca ve benim yaptığım bilimsel bir araştırma sonucunda; günlük gazetelerde, kadınların yer aldığı spor haberlerini diğer spor haberlerine oranladığımızda, bu oran %10’un altında olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca kadın sporcuların yer aldığı spor haberlerinin %20’sinde belirgin olarak toplumsal cinsiyet ifadelerine yer verilmiştir. Bu haberlerde anne, babaanne, eş ve ev kadını gibi toplumsal cinsiyet rolleri kullanılmıştır. Örneğin; Zaman Gazetesi’nde yer alan “Formula’ya kadın eli değdi” ifadesi de bunu açıkça gözler önüne sermektedir. Zaten az yer verilen kadınların yer aldığı spor haberlerinde ilgili performansa ya da genel performansa yönelik vurguların yapılması gerekirken, kadınların sporculuk yanları değil, daha çok diğer rolleri ön plana çıkmaktadır. Görsel metinlere baktığımızda ise; daha çok kadın sporcuların estetik yanları, performans pozları değil de gündelik yaşamdan alınan fotoğrafları ya da müsabakalar sırasında ellerinde olmadan verdikleri cinsellik içeren pozları yer almaktadır.
Çalışmanın sonucunda da meşrulaştırılan bir gerçek, medyada kurulan kadın kimliklerinin giderek artan bir biçimde erkek egemen söylemlerce tanımlanan bir cinsellikle örtüşmesidir. Bu söylem ana hatlarıyla kadını, pasif, kolayca el konulabilir, hükmedilir, parçalarına ayrılıp çeşitli amaçlar için kullanılabilir cinsel nesneye dönüştürür. Saktanber’in de belirttiği gibi; kadınlar medyanın çeşitli alanlarında kendilerini seyrederlerken, bir yandan da onlardan talep edilen ‘ideal’ kadının ne olduğu gösterilir ve onlara “kendini benim sevdiğim gibi sev”, “benim sevdiğim gibi ol” mesajı verilir. Ticari kanalların gelişmesiyle birlikte ise kadınların olumsuz temsili, özellikle de cinsel nesne olarak daha da artmış durumda. Sadece Türkiye’de değil, dünyanın hemen her ülkesinde, kadınların medyada olumsuz temsili, aşağılanması, ikincilleştirilmesi bir sorun alanı olarak görülüyor.
Toplumsal cinsiyet vurgusunun yapıldığı görsel ve yazılı metinlere, günlük gazetelerde yer verilmesinin sebeplerine bakacak olursak; medyanın erkek tarafından denetimi, medya kurumlarında yeterince kadının çalışmaması, çalışanların da üst konuma getirilmeyerek alt pozisyonlarda ve sorumluluğun ve iktidara katılımın daha az olduğu işlerde çalışmaları olabilir. Toplumsal cinsiyet vurgularının yer almasının bir sebebi de; hakim yani ataerkil yapıdır. Medya özelinde çalışanların çoğunun erkek olmasının etkisiyle, medyada cinsiyetçi temsil artmıştır. Bunun önüne geçebilmek için de medyada özellikle spor alanında çalışanların bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi bir zorunluluk halini almıştır.
www.as-medya.net
